Се повеќе и повеќе трговци го прифаќаат биткоинот како платежно средство. Што е тоа што го прави биткоинот или воопшто крипто-валутите, толку интересни?
Откако заврши еден од најлошите месеци на берзата на 31 октомври 2008 година, на интернет се појави документ наречен „Биткоин: Електронски систем на готовина“, кој накратко опишува сосема нов вид пари – биткоин. Потеклото на овој документ е обвиткано со мистерија. Некои мислат дека неговиот творец намерно чекал постојниот финансиски систем да потоне во длабока криза за луѓето да бидат поотворени кон алтернативата што тој ја нуди. Други сметаат дека појавата на биткоин среде финансиската криза е само случајност.
Единствениот човек што би можел да ја реши оваа мистерија, нејзиниот творец, и самиот е прилично мистериозен. Тој се претставува како Сатоши Накамото, сепак неговиот вистински идентитет, како и неговата локација, остана голема непозната и покрај многуте обиди да се открие кој всушност стои зад биткоинот.
Иако биткоинот се појави во совршен момент, неговото лансирање помина доста незабележано. Првите единици на таа валута беа создадени во јануари 2009 година, но во првите 16 месеци од нејзиното постоење, ништо реално не беше платено со биткоините. Малку корисници разменуваа биткоини едни со други, но првенствено за да го тестираат системот, бидејќи биткоинот не вредеше ништо во тоа време. Дури на 22.05.2010 година за првпат се плати нешто материјално со биткоин. Имено, извесен господин Ласло платил 10.000 биткоини за два пијалоци тој ден. Оттогаш, заедницата на биткоин го прослави 22 мај како „Ден на биткоин“.
Ласло со ова стана дел од историјата на биткоинот, но тој влез во историјата го чинеше доста скапо. Оние 10.000 биткоини за време на пишувањето вредат повеќе милиони долари денес.
Седум години подоцна, ситуацијата е сосема поинаква. Се повеќе и повеќе трговци го прифаќаат биткоинот како платежно средство. Над илјада нови криптовалути се создадени на моделот на биткоин. Бројот на стартапи кои се занимаваат со криптовалути расте од ден на ден, а вкупниот капитал инвестиран во тие стартапи одамна надминува една милијарда долари.
Постојат централни банки кои сериозно размислуваат за воведување на национални крипто-валути. Повеќе не постои сомнеж дека блокчејн технологијата, на која се базира биткоинот, е револуционерна и ќе ја најде својата примена надвор од сферата на финансиите. Скоро и да нема голема банка или финансиска институција во светот што нема свој тим задолжен за проучување на таа технологија и можноста за нејзино спроведување со цел да ги намали трошоците, како и да ја зголеми ефикасноста и безбедноста на работењето.
Што е тоа што ги прави биткоинот или воопшто крипто-валутите, толку интересни? На кратко, тоа е децентрализиран финансиски систем во кој се користи криптографија за да се потврдат трансакциите и да се создадат нови единици на валута. Со криптовалутите не управува централната банка или која било друга институција или индивидуа. Со нив управуваат корисниците, а сите одлуки се донесуваат со консензус. Недостатокот на централна влада за управување со валутата има свои недостатоци и предности. Најочигледен проблем е нестабилноста на крипто-валутите. За разлика од националните валути, каде централните банки располагаат со цела низа алатки за да ја одржат валутата повеќе или помалку стабилна, крипто-валутите се целосно препуштени на пазарот, односно законот за понуда и побарувачка. Од друга страна, националните валути се многу чувствителни на политички и економски проблеми во земјата.
Крипто-валутите, како глобални и децентрализирани, не се под контрола на ниту една земја и затоа се помалку чувствителни на политичките случувања. Сепак, постои јасен тренд на пораст на цените на биткоинот секој пат кога има политичка или финансиска криза во светот, па дури и кога има само индикација дека може да има криза. Цената се зголеми за време на кипарската криза, грчката криза, по референдумот за Брегзит и претседателските избори во Америка. Значи, секогаш кога ќе се разниша довербата во постојниот систем, одреден број луѓе очигледно гледаат алтернатива во крипто-валутите.
Крипто-валутите се имуни на фалсификување и цензура, секој може да испрати пари колку што има, на кого сака и кога сака. Начинот на кој протокот на трансакции и ги зачувуваат информациите за трансакциите е што е особено интересно и применливо.
И покрај сите предности на крипто-валутите, бројот на корисници расте, но сè уште релативно мал. Секој корисник на криптовалути во светот има околу илјада луѓе кои не користат криптовалути. Постојат неколку причини за ова. Крипто-валутите се релативно комплицирани за употреба и бараат солидно ниво на техничко знаење за безбедно користење.
Законската рамка за нивна употреба е сè уште недоволно дефинирана и многу компании се претпазливи кон крипто-валутите токму од оваа причина. Исто така, тие се нешто, неоправдано, придружени со лоша слика заради нивната употреба за разни нелегални трансакции. Не може да се оспори дека крипто-валутите се користат и за тоа, но сепак се користат неспоредливо помалку од долари и други големи светски валути.
Крипто-валутите се целосно нов концепт, тие го менуваат не само начинот на плаќање, туку и начинот на кој ги доживуваме парите. Како и со секоја поголема иновација, прво треба да се промени свеста на корисникот. Беа потребни децении интернетот да стане мејнстрим, исто така, мобилни телефони. Ниту на криптовалутите нема да им требаат помалку време.
Анализа на Александар Матановиќ.
