Поранешниот балкански дипломат Тимоти Лес вели дека регионот, под раководство на новиот американски претседател Џо Бајден, ќе биде еден вид „ЕУ-Југославија“- нов мултиетнички ентитет, тесно поврзан со ЕУ, кој вклучува шест земји од Западен Балкан со седиште во Белград.
– Нема да биде нова Југославија, која беше производ на своето време. Но, фактите на теренот ќе го принудат Бајден да се врати на логиката во блиското минато и да се посвети на создавање сопствена инкарнација во 21 век, новата ЕУ-гославија, пишува Лес за „openDemocracy“.
Нова реалност
Лес истакнува дека несомнено е дека администрацијата на Бајден ќе сака да го откаже она што го стори претходниот шеф на САД, Доналд Трамп, дека некои веќе предвидуваат отфрлање на Србите и „нивните соништа за нов територијален договор“, но дека таквото размислување ја игнорира новата стратешка реалност.
Тој додава дека, бидејќи европската интеграција е прекината од различни причини, Србија во меѓувреме ја обнови својата позиција како најистакната земја на Балканот, како силен лидер кој стави крај на хаосот од 2000-тите и периодот на структурните реформи.
Лес исто така посочува дека Србија се вклучила во „проникливо дипломатско маневрирање“, што и овозможило да ја користи поддршката на незападните сили кои сакаат присуство на Балканот: Русија, Кина, Турција. Тоа, додава тој, ја зајакна позицијата на Србија во однос на Соединетите држави.
– Ако претседателот Бајден сака да остане верен на американската цел да воспостави некаков траен мир на Балканот, што овозможува негов внатрешен развој и надворешна интеграција со Западот, тој мора да работи во рамките на оваа нова реалност – пишува Лес во текстот.
Следење на чекорите на Трамп
Сепак, тоа исто така не подразбира побивање на пристапот од времето на Трамп, бидејќи Бајден ќе се соочи со истата стратешка реалност како и неговиот претходник, додека ја следи истата стратешка цел: деблокирање на развојот и интеграцијата кон запад на регионот од Балканот. Тоа подразбира продолжување на два клучни елементи на пристапот на администрацијата на Трамп. Една од нив е поттик за решавање на политичките спорови што стојат на патот кон оваа цел, во обратен редослед на тешкотија.
Ова започна со неутрализирање на Русија во Црна Гора и нејзино интегрирање во НАТО и соборување на владата на Никола Груевски и последователно решавање на спорот за името меѓу Скопје и Атина, дозволувајќи и на Северна Македонија да ја следи Црна Гора во НАТО. Потоа САД го свртеа вниманието кон статусот на Косово, пишува Лес и додава дека овој напор нема да заврши бидејќи стратешките императиви на Вашингтон значат дека Бајден мора да продолжи таму каде што застана администрацијата на Трамп.
Другиот елемент на пристапот од ерата на Трамп, кој Бајден ќе мора да го зачува е поттик за воспоставување на некаква регионална економска зона на Западен Балкан, што се манифестира во американска поддршка за таканаречениот мини-Шенген, кој го сочинуваат Албанија, Македонија и Србија.
Според него ова има различни атракции за САД. Промовирање на прекугранична трговија може потенцијално да ја стимулира регионалната економија, отстранувајќи го растојанието од есенцијални етнички тензии и спречувајќи го одливот на средната класа од која зависи секоја транзиција кон демократија и просперитет.
Тој пишува деке економската зона и нуди на Македонија безбедно засолниште од заканите за нејзиното постоење од страна на Грција и Бугарија.
